Egipatska keramika druge polovine 20. vijeka

U Centru savremene umjetnosti Crne Gore, u Galeriji Perjanički dom, moguće je pogledati izložbu “Egipatska keramika druge polovine 20. vijeka – Izbor iz Fonda Centra savremene umjetnosti Crne Gore”. 

Izložbu je moguće pogledati do 25. juna.

Tekst kustoškinje Ane Ćulafić:

Izložbu Egipatska keramika druge polovine 20 vijeka čini dio kolekcije Egipatske umjetnosti koju je vlada Egipta poklonila nekadašnjoj Galeriji umjetnosti nesvrstanih zemalja „Josip Broz Tito“.  Eksponati iz ove kolekcije predstavljaju presjek razvoja moderne umjetnosti Egipta nastaloj u susretu bogate umjetničke tradicije Egipta sa Evropom i evropskom kulturom 20 vijeka.

Izložbu Egipatska keramika druge polovine 20. vijeka čini ukupno dvadeset djela od kojih su četrnaest izvedeni u keramici i predstavljaju okosnicu izložbe koja  pruža uvid u savremeni pristup izražavanja umjetnika u ovom materijalu  u svjetlu opšteg razvoja umjetnosti u Egiptu toga doba. Postavka u tom smislu priža mogućnost sagledavanja različitih vrsta izrade keramike i povlači paralelu sa bogatim nasleđem Starog Egipta u kojem umjetnici pronalaze uporište i transponuju ga  u viši umjetnički kvalitet.

Egipat je zemlja koja ima najdužu tradiciju izrade predmeta od keramike pa je ovo prilika da se podsjetimo na istorijat, vrste i tehnologiju koje su  se koristile u njihovoj izradi.

Stari Egipćani su bili vrhunske zanatlije u svim vrstama umjetnosti, a ona u kojoj su bili bez premca je umjetnost izrade  predmeta od keramike.

 U starom Egiptu se prvi put, prije skoro 6000 godina koristi glazura, što predmetima od keramike daje posebnu vrijednost i ljepotu, a koristi se i danas u modernom umjetničkom stvaralaštvu. U to doba grnčarija je imala prevashodno upotrebnu vrijednost a manje dekorativnu. Predmeti su izrađivani u raznim veličinama u zavisnosti od namjene. Korišćeni su za svakodnevnu upotrebu, u raznim ritualima i prlikom sahrana. Modelovane su dvije vrste grnčarije. Jedna je bila glatka a druga gruba i lako lomljiva (od pijeska) zbog čega je često bila prekrivana jakom glazurom .Veliki dio predmeta je pravljen od crvenkasto smeđe gline iz rijeke Nil koja je prilikom pečenja dobijala prepoznatljivu crvenu boju. Dekoracije su urezivane, slikane ili dodavane na glavnu podlogu. Crna boja je bila rezultat izlaganja predmeta dimu. Najkarakterističnija boja koja se koristila da uljepša izgled predmeta, kako tada tako i danas, je plava ili zalenkasta meco majolika. Smatra se da je ova plava boja  i danas neprevaziđena po svojoj ljepoti.

Najstariji primjerci rađeni su postupkom ručnog modelovanja. Željeni oblik se zatim sušio na suncu, prekrivao bojom i glačao kamenom kako bi se postigla sjajna glatka površina koja je isticala crvenkastu boju gline. Crna dekorativna ivica i unutrašnjost se dobijala tako što se predmet u procesu pečenja, naopako okretao i polagao u vatru. Drugi način izrade je bio modelovanje na grnčarskom točku za koji se smatra da je otkriven 5000 godine p.n.ere na teritoriji današnjeg Iraka. Ovo je omogućilo izradu kompikovanijih oblika i formi. U kasnijem periodu posude se dekorišu geometrijskim šarama, scenama iz lova i prirode i geometrizovanim crtežom. Najčešća i najviše korišćena vrsta upotrebnog predmeta ili vaze je amfora. Pravila se u svim veličinama, od malih u kojima se čuvao parfem do velikih koje su služile za čuvanje raznih vrsta hrane.

Danas je  keramika veoma razvijena u savremenom Egiptu. Kao posebna umjetnička disciplna  izučava se na umjetničkim univerzitetima od kojih je najpoznatiji Univerzitet Helwan u Kairu. Ovaj  univerzitet iznjedrio je brojne stvaraoce koji danas imaju međunarodnu reputaciju, među kojima su profesorka Zinab Salem, Gamal Aboud, Tarek Zabedyn, Sabry Nahed, Tahani Al-Adli, Fathia Maatouk, Mervat Al Swify i drugi. Svi su učesnici brojnih međunarodnih izložbi u svojoj zemlji i inostranstvu i dobitnici respektabilnih domaćih i međunarodnih nagrada.  

Njihova ostvarenja su rezultat snažne veze i uticaja tradicionalnog nasleđa sa savremenim stilovima umjetničkog izražavanja gdje  predmeti od keramike nadilaze karakteristike upotrebnog  i postaju  umjetnička djela po sebi koja sublimiraju odlike više umjetničkih disciplina. Posebno se ističu skulpturalne odlike pojedinih radova i zapaža monumentalnost uprkos dimenzijama u kojima su realizovani. Karakteristično je da su autori pojedinih djela vajari po obrazovanju. Upotreba crteža, bogatstvo formi, ritmovi masa, i boja su u službi  neslućenih mogućnosti  koje keramika kao disciplina ima i čiju autentičnost i umjetničku vrijednost nose ovi radovi, pri čemu je u nekima moguće prepoznati podudaranja sa umjetničkim tendencijama u drugim likovnim disciplinama moderne egipatske umjetnosti, u ovom slučaju  sa slikarstvom, za ovu priliku odabranih radova umjetnika  Farouk Wahbe, Ramzi Mostafe, Abdel Rahman El Nashara, Fathi Ahmeda, Farghali Abdel Hafiza i Naime El Shishiny kroz korelaciju likovnih elemenata, obojenosti, tekstura, formi i crteža koji su u doba druge polovine 20. viijeka bili u fokusu njihovih savremenika.